Ontwerpend Onderzoek
Ontwerpend onderzoek is leren door te doen: Aan de hand van opeenvolgende experimenten leren we stapsgewijs wat een vraagstuk nodig heeft.
Wil je resultaatgericht innoveren maar bevind je je in een complexe context? Bijvoorbeeld omdat je geen zicht hebt op alle factoren die er spelen? Ontwerpend onderzoek zorgt ervoor dat op een hands-on manier inzichten rondom een vraagstuk worden opgehaald en actief meegenomen worden in vervolgstappen. Ontwerpend onderzoek is daarmee een proces waarbij het doen van onderzoek en het (direct) ontwerpen van mogelijke oplossingen in één proces verweven zijn. In dit artikel leggen we uit wat ontwerpend onderzoek is, wat de kenmerken zijn en wanneer je het in kan zetten.
Wat is ontwerpend onderzoek?
Om grip te krijgen op wat ontwerpend onderzoek is, beginnen we met een simpel voorbeeld: Wanneer een meubelmaker een stoel ontwerpt, moet deze vooral goed zitten. Wanneer een wetenschapper onderzoek doet naar zitten, observeert diegene de stoel zelf, maar ontwikkelt geen nieuwe stoel. Een ontwerpend onderzoeker zet ontwerpen in om onderzoek te doen: degene leert over zitten — hoe mensen zitten, hoe ze zouden willen zitten en wat zitten eigenlijk betekent — door verschillende stoelen of krukken te ontwerpen. Op die manier wordt het leren en het maken met elkaar gecombineerd.
Ontwerpend onderzoek is een slimme werkwijze om niet alleen een vraagstuk te begrijpen, maar ook om te ontdekken hoe we naar een bepaald doel toe kunnen werken. Oplossingsrichtingen worden met experimenten direct getest in de context waardoor we snel leren wat wel en niet werkt. We passen ontwerp dus direct toe in ons onderzoek en ontwikkelen het stap voor stap door. Door die stapsgewijze aanpak zijn we er zeker van dat het ontwerp gewenst en gewild is. Slim, want zo voorkomen we gigantische uitgaven aan een idee dat in de praktijk nauwelijks wordt gebruikt, zoals de CoronaMelder app.
Maatschappelijke vraagstukken
Ontwerpend onderzoek is een slimme werkwijze om niet alleen een vraagstuk te begrijpen, maar ook om te ontdekken hoe we naar een bepaald doel toe kunnen werken. Oplossingsrichtingen worden met experimenten direct getest in de context waardoor we snel leren wat wel en niet werkt. We passen ontwerp dus direct toe in ons onderzoek en ontwikkelen het stap voor stap door. Door die stapsgewijze aanpak zijn we er zeker van dat het ontwerp gewenst en gewild is. Slim, want zo voorkomen we gigantische uitgaven aan een idee dat in de praktijk nauwelijks wordt gebruikt, zoals de CoronaMelder app.
Afwisseling tussen actie en reflectie
In een klassiek proces worden onderzoek en ontwerp vaak als losse, opeenvolgende, onderdelen gezien. Het risico van zo’n lineair proces is dat je pas aan het einde inzichten ophaalt die je eigenlijk al aan het begin had willen weten. Het onderzoek is daarmee al achterhaald tegen de tijd dat er oplossingen op worden gebaseerd. Tenslotte mist het een integraal perspectief en de continue inbreng van verschillende expertises en belangen.
Het proces van ontwerpend onderzoek is anders ingedeeld en bevat juist een snelle en terugkerende afwisseling tussen actie (ontwerpen) en reflectie (onderzoeken). Een eerste versie van een idee wordt bedacht aan de tekentafel en op locatie wordt direct onderzocht welk effect deze versie teweegbrengt. Met de opgedane kennis van het onderzoek kan de eerste versie snel worden doorontwikkeld tot een versie 2.0 en ga zo maar door. Dit heet ook wel iteratief werken. Tussentijds wordt daarbij de strategie vanuit de opdracht meegenomen en houden we het doel van de beoogde verandering scherp.
Het iteratieve karakter van ontwerpend onderzoek
Vier verschillende doelen om ontwerpend onderzoek in te zetten
De belangrijkste kenmerken van ontwerpend onderzoek
-
Het proces van ontwerpend onderzoek kenmerkt zich door een snelle afwisseling tussen actie (ontwerpen) en reflectie (onderzoeken). Daarnaast wissel je ook tussen abstract (doelen en strategie) en concreet (realiteit) wanneer je het ontwerpend onderzoek samen met stakeholders uitvoert
-
Ontwerpend onderzoek is leren door te doen. Het is actiegericht en direct in de context waar een vraagstuk of thema speelt.
-
Door in kleine stappen te werken, kunnen we bijsturen en de koers afstemmen op de veranderende werkelijkheid en gaandeweg al gebruik maken van opgedane lessen. Het voorkomt onnodig hoge kosten van producten die lineair ontwikkeld worden zonder reflectie.
-
Ontwerpend onderzoek kenmerkt zich door een open aanpak. Ontwerpvragen zijn dan ook niet te beantwoorden met een ‘ja’ of ‘nee’, maar beginnen vaak met ‘hoe’.
Het ontwikkelen en voorleggen van ideeën is essentieel voor ontwerpend onderzoek
Belangrijk onderdeel van ontwerpend onderzoek: met je doelgroep in contact zijn
De zes belangrijkste redenen om ontwerpend onderzoek in te zetten:
Ontwerpend onderzoek zetten we in om een vraagstuk open te breken, om duiding te geven aan bepaalde thema’s, om mogelijke ideeën of oplossingen te verkennen of om een bestaand idee of oplossing te toetsen.
-
Ontwerpend onderzoek is niet alleen gericht op het begrijpen van een vraagstuk, maar is ook doelgericht. Binnen ontwerpende onderzoeken is er vaak ook een visie op een verandering die men teweeg wil brengen en is er een drive en eigenaarschap om actief met een vraagstuk aan de slag te gaan. Door het onderzoek ontwerpend uit te voeren dragen we vaak al bij aan de verandering die we voor ogen hebben.
-
Verschillende betrokkenen kunnen vanuit hun eigen perspectief bijdragen aan de vormgeving van die verandering. Afhankelijk van het moment in het proces, kunnen verschillende betrokkenen worden aangehaakt. Wij steken ontwerpend onderzoek het liefst co-creatief in, zodat betrokkenen na het ontwerpend onderzoek direct door kunnen met de inzichten.
-
Met ontwerpend onderzoek is impact op verschillende tussenliggende schalen en niveaus te combineren. Het kan een verbindende rol op zich nemen tussen deze lagen: door de praktische en non-hiërarchische insteek worden gemakkelijk verschillende perspectieven betrokken. Zo komen we bijvoorbeeld ook in aanraking met inzichten voor verbeterd beleid en organisatiestructuur.
-
Er wordt kortcyclisch onderzocht en ontwikkeld. Als het goed wordt gekoppeld aan bestaande inzichten kan daar relatief snel op worden doorontwikkeld en komen aanvullende inzichten eerder naar boven dan in lineaire processen. Omdat de vraagstukken van deze tijd en de context waarin ze zich afspelen zich snel ontwikkelen, is er vaak geen tijd voor uitgebreid (wetenschappelijk) onderzoek om eerst het probleem helemaal te begrijpen voordat we tot actie overgaan. We gaan aan de slag met weinig informatie, omdat we die gaandeweg opdoen.
-
Ontwerpend onderzoek kan zowel worden ingezet wanneer een vraagstuk al helder is als ook wanneer het vraagstuk zelf nog moet worden verkend of aangescherpt. Dat laatste kan bijvoorbeeld het breed onderzoeken van een bepaald thema zijn, waarbij experimenten helpen duiding te geven aan wat er speelt.
-
Een ontwerpend onderzoek resulteert niet alleen in inzichten, maar zet de beoogde verandering al in gang. Dit komt doordat de experimenten al effect hebben op de context waarbinnen ze worden geplaatst. Dat effect kan direct plaatsvinden, bijvoorbeeld door het gedrag van de directe doelgroep blijven te beïnvloeden. Maar ook op indirect niveau, bijvoorbeeld binnen betrokken organisatielagen.
Wat levert ontwerpend onderzoek op?
Ontwerpend onderzoek hoeft niet per se tastbare uitingen op te leveren, het kan ook leiden tot de volgende resultaten:
- Bieden van nieuwe perspectieven
Nieuw handelingsperspectief op bijvoorbeeld het doorvoeren van bepaald beleid. - Stimuleren van dialoog tussen betrokkenen Bijvoorbeeld ervoor zorgen dat bepaalde teams kennis delen met elkaar.
- Stapsgewijs ontrafelen van complexiteit
Het ontwerpend onderzoek kan eerste inzichten bieden in een complexe context en daarop voortborduren. - Stimuleren van impact
Ontwerpend onderzoek zit dicht op de actie, en geeft daarbij snel inzicht in wat er goed gaat en waar nog verbetering nodig is. Het tastbare laat makkelijk kwartjes vallen. - In kaart brengen van alternatieve en ongeziene inzichten
Ontwerpend onderzoek geeft breed en open zicht op de context en diens behoeften en belemmeringen. Door deze lens wordt bijvoorbeeld duidelijk welke latente behoeften er bij inwoners van een bepaalde wijk spelen, doordat ze versie 0.1 van een nieuwe dienst uitproberen.
Aan de slag met ontwerpend onderzoek
Wil je aan de gang met ontwerpend onderzoek? Dit zijn de belangrijkste richtlijnen om te volgen:
- De ontwerpende onderzoekers en alle betrokkenen hebben een open, flexibele en vooral ook lerende houding nodig.
- De wijze waarop het traject wordt beoordeeld (bijv. KPI’s) moet in lijn zijn met de wijze waarop ontwerpend onderzoek functioneert.
- Ontwerpend onderzoek vraagt om een specifieke opdrachtgever/opdrachtnemer relatie waarbij non-hiërarchisch gehandeld wordt en beiden probleemeigenaar zijn.
- Bouw aan een multidisciplinair team. Zo’n samenstelling vergroot de kans dat het onderzoek continu integraal wordt benaderd.
- Werk beleidsluw. Hierdoor ontstaat bewegingsvrijheid, een open vertrekpunt en gelijkgestemdheid. Ontwerpend onderzoek kan zich enkel open en vrij manifesteren zodra beleid geen belemmerende factor speelt.
- Alle betrokkenen omarmen de afspraak dat er in algemene zin gehandeld wordt met onvolledige informatie – voor ontwerpend onderzoek vormt dit geen begrenzende factor. Onvolledige informatie betekent bijvoorbeeld dat nog onduidelijk is hoe bepaalde doelgroepen zullen reageren op een bepaald experiment en welk risico dat geeft.
Afdeling Buitengewone Zaken en ontwerpend onderzoek
Afdeling Buitengewone Zaken heeft een integrale, snelle aanpak wanneer we ontwerpend onderzoek doen. Het is de basis voor elk van onze processen. Door scherp te blijven op continue uitwisseling met opdrachtgever/partners scheppen wij ruimte voor de kortcyclische werkwijze en gaan wij belemmeringen effectief uit de weg. Wij passen de meest actuele wetenschappelijke inzichten toe in ons werk en coachen regelmatig anderen in het uitvoeren van ontwerpend onderzoek.
Afdeling Buitengewone Zaken voert ontwerpend onderzoek uit op een kwalitatieve manier: wij onderzoeken altijd in de context en ook onze ontwerpen zijn daarop gericht. Benieuwd hoe we ons kwalitatief onderzoek aanpakken?
